“`html

2024 Yılında Vergi Tahsilatı: Vatandaşın Rolü ve Gelir Dağılımı

2024 yılı itibarıyla vergi tahsilatında, toplam vergi gelirinin yaklaşık üçte ikisi, dar ve sabit gelirli kesimlerden tahsil edildi. Geçen yıl, vatandaşlar dolaylı vergilerle birlikte 7 trilyon lirayı aşan bir miktar ödemek zorunda kaldı.

Vergi gelirlerinin önemli bir kısmı, vatandaşlardan elde edilirken, yüksek gelir ve servet sahipleri ise bu pastanın sadece küçük bir bölümünü oluşturdu. Yıllık doğrudan vergilerden elde edilen toplam tahsilat ise 2 trilyon 496,8 milyar lira olarak kaydedildi.

VATANDAŞ, VERGİ ŞAMPİYONU OLDU

Dünya’dan Naki Bakır’ın bildirdiğine göre, 2024 yılı için uygulanan ekonomik program çerçevesinde “vergiyi tabana yayma” adına devam eden çalışmalar sonucunda 7 trilyon lirayı aşan vergi gelirinin büyük bir kısmı dar gelirli tüketicilerden elde edildi. Geçtiğimiz yıl vergi artışları ve tahsilatın etkinliği artmasına rağmen, bütçe açığı rekor seviyelere ulaştı ve vergi gelirleri, daha çok dar gelirli vatandaşlar aleyhine, yüksek gelir grupları lehine değişti.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın verilerine göre, 2024 yılında vergi tahakkuku yüzde 55,9 artarak 8 trilyon 367,6 milyar lira oldu. Tahsilatın ise yüzde 62,3 artırarak 7 trilyon 304,9 milyar liraya çıktığı kaydedildi. 2023 yılında yüzde 83,9 olan tahsilatın tahakkuka oranı, 2024 yılındaki ölçümlerde yüzde 87,3’e yükseldi.

Bu süreçte, Maliye’nin kasasına giren verginin 4 trilyon 807,2 milyar liralık kısmı, satın alınan mal ve hizmetlerden kaynaklanan dolaylı vergilerden elde edildi. Doğrudan alınan vergi tahsilatı ise 2 trilyon 496,8 milyar lira olarak gerçekleşti.

VATANDAŞTAN HER İKİ KAZANANDAN BİRİ ALINDI

Geçtiğimiz yıl vergi gelirlerinin yaklaşık %65,8’i dolaylı, %34,2’si ise doğrudan vergilerden oluştu. Yani toplanan her 100 TL’nin 65,80 TL’si dolaylı vergiler aracılığıyla, 34,20 TL’si ise doğrudan vergi şeklinde toplandı. Dolaylı vergilerde yıllık tahsilat %63,7 oranında artarken, doğrudan vergilerde %60,4 gibi daha düşük bir artış kaydedildi.

Gelir düzeyine bakılmaksızın herkesten aynı tutarın alındığı dolaylı vergilerin adaletsizliği, 2022 yılında %61,8, 2023’te %65,2 iken, 2024’te %65,8 olarak artış gösterdi.

GELİR VERGİSİNİN %93’Ü BORDROLULARDAN

2023 yılında Türkiye’nin ithalatı düşerken, nihai alıcısı tüketiciler olan ithal ürünlerden alınan Gümrük Vergisi tahsilatı %59,6 artışla 227,2 milyar lira oldu. Diğer dolaylı vergi kalemlerinden elde edilen harçlar; ehliyet ve pasaport gibi resmi belgelerden 207 milyar, Damga Vergisi’nden 147,8 milyar, Şans Oyunları Vergisi’nden 36,7 milyar liraya ulaştı.

Doğrudan vergi kategorisinde ise en yüksek gelir kalemi olarak 1 trilyon 527,6 milyar lirayı Gelir Vergisi oluşturuyor. Bu gelirin büyük bir kısmı, memur ve özel sektör çalışanlarının maaşları üzerinden alınan Gelir Vergisi Tevkifatıyla elde edildi. 2024’te toplam Gelir Vergisi tahsilatı, önceki yıla göre %123,1 artarak, toplam vergi gelirinin yaklaşık beşte birine denk gelen %19,5’lik bir dilimi kapsadı.

Ticari kazanç, zirai kazanç ve serbest meslek gelirlerinden alınan beyana dayalı Gelir Vergisi tahsilatı, yalnızca 101 milyar lira oldu ve vergi gelirine %1,4 katkı sağladı.

KDV VE ÖTV: TEMEL GELİR KAYNAĞI

2024 yılı boyunca, yurt içi ve yurt dışından alınan KDV, sırasıyla %96,4 ve %40,5 artışla 992,6 milyar ve 1 trilyon 333,9 milyar lira seviyesine ulaştı. KDV tahsilatı, yıllık toplam vergi gelirinin yaklaşık üçte birini oluşturdu.

ÖTV tahsilatı ise lüks ve sağlığa zararlı ürünlerden elde edilerek, %56,4 artış ile 1 trilyon 451,3 milyar liraya ulaştı. Bu iki dolaylı vergi kalemi, toplam vergi gelirlerinin %51,8’ini oluşturdu.

ÖTV EN ÇOK OTOMOBİLDEN ELDE EDİLDİ

Sıfır motorlu taşıt satışlarından elde edilen ÖTV gelirindeki artış, %21,8 oranında sınırlı kalsa da, toplam tahsilatın büyük bir kısmını elinde tutmaya devam etti. En büyük artış ise akaryakıt ve doğal gaz ürünlerinde %130,3 seviyesinde gerçekleşti.

2024 yılında ÖTV tahsilatının yüzdesel dağılımı:

• Sıfır motorlu taşıt: 537,6 milyar TL
• Akaryakıt ve doğal gaz: 398 milyar TL
• Sigaralar: 309,3 milyar TL
• Alkollü içkiler: 105 milyar TL
• Kolalı içecekler: 11,9 milyar TL
• Diğer ürünler: 89,5 milyar TL

BANKACILIK VERGİLERİ REKOR KIRDI

Dolaylı vergilendirme kapsamında Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (BSMV) tahsilatı, %158,8 oranında bir artışla 343,5 milyar liraya ulaştı. Bu rakam, bütçe başlangıcında öngörülen 214,1 milyar liralık hedefin %60,4 oranında üzerine çıktı.

ŞİRKETLERİN ÖDEMESİ 890 MİLYAR LİRA OLDU

Kurumlar Vergisi, doğrudan vergi alanında 2024 yılında 1 trilyon lirayı aşan tahakkukla, 890,2 milyar lira tahsilatta kaldı. Kurumlar Vergisi tahsilatı, anonim, limited ve komandit şirketler ile kooperatiflerden elde edildi ve önceki yıla göre %13,2 artış gösterdi. 2024 yılındaki tahsilat hedefi ise başlangıçta 1,3 trilyon lira olarak belirlenmişti, bu rakam %30 oranında düşüşle sonuçlandı.

MÜLKİYET VERGİLERİNDE DÜŞÜŞ

2024 yılında mülkiyet üzerinden alınan vergilerde, tahsilat 79 milyar lira olarak gerçekleşti ve sadece %6 artış kaydedildi. Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV) ise 72,5 milyar lirada kaldı. Veraset ve İntikal Vergisi 6,4 milyar lira ve Değerli Konut Vergisi ise sadece 83 milyon lira tahsilatı ile sembolik düzeyde kaldı. Mülkiyet üzerinden alınan vergilerin toplam vergi gelirindeki payı ise %1,1’e geriledi.

“`